Olimpiyat Ateşinin Büyük Sırrı

2012 Londra olimpiyatlarının başlamasına kısa bir zaman kalmışken, olimpiyatlarla ilgili olan bir yazıyı hazırlamak istedim. Dünyanın en büyük spor organizasyonu olan olimpiyatların gelişini haber vermek ve kat ettiği uzun mesafeyle tüm insanlığı barış, kardeşlik temelinde sporda buluşturmak amacı bulunan olimpiyat meşalesi, Britanya'ya ulaştı. Her olimpiyat döneminde, kimlerin taşıyacağı, hangi ülkelerden geçeceği, sabotaja uğrayıp söndürüleceği dedikoduları arasında son derece dikkat çekici bir ritüel haline gelmiştir.

Bu yazıda bu büyük organizasyonun en sembolik ritüellerinden biri olan olimpiyat meşalesinin biraz olsun geçmişini anlatıp, bilinmeyenlerini ortaya koymaya çalışacağım.

Olimpiyatların geçmişi, antik Yunan dönemine kadar uzanmaktadır. Ardından Roma imparatorluğu döneminde geniş bir coğrafyada buna benzer spor yarışmaları yapılmıştır. Tarihi bu kadar eski olan olimpiyat oyunları Roma imparatorluğunun etkisini kaybetmesitle tarih sahnesinden çekilmiştir. 19. Yüzyılın sonlarına doğru Fransız soylusu, Pierre de Frédy, Baron de Coubertin tarafından modernize edilerek, tekrardan oynanmaya başlamıştır.

Pierre de Frédy

Modern anlamdaki ilk olimpiyatlar; 1896 yılında 17 ülkenin katılımıyla, Atina da yapılmıştır. İlk organizasyonun ardından insanların göstermiş oldukları büyük ilgi sayesinde bu organizasyonun geleneksel hale getirilmesine karar verilmiştir.

Ancak meşale kullanımı, 1936 yılında Berlin Olimpiyatlarında ilk defa yapılmıştır. O dönemde Almanya da iktidarda olan Nazi partisi bu büyük organizasyonu, adeta propaganda aracı olarak kullanmaya niyetlidir. Bu nedenle, oyunların açılışının son derece görkemli ve sembolik ikonlarla süslü olmasına karar verilmişlerdir. Büyük ve önemli organizasyonu hazırlaması için Carl Diem görevlendirilmiştir. Bu kişi, Nazi Partisinin adeta gençlik kolları gibi çalışan "Nazi Jugend" adlı gençlik örgütünün kurucusudur. Örgütün görevi, gençlerin spor anlamında eğitilmesi, büyük organizasyonlar düzenlemesini sağlamak ve askeri disiplin içerisinde bu organizasyonlarda sağlıklı gençlerin, propaganda aracı olarak kullanılmasıdır.

1936 Berlin Olimpiyatlarının açılışından bir fotoğraf

 Carl Diem'de oyunların açılışında, antik Yunan döneminin spora davet simgesi olarak "Olimpia Ateşini" kullanmaya karar vermiştir. Bu sayede, batı medeniyetinin temeli sayılan antik Yunan kültürü Almanlar tarafından sahiplenilmiş olacaktı. Antik Yuınan döneminde Barış, dostluk ve kardeşliği simgelemesi için kullanılması planlanan bu ikon, Naziler tarafından olimpiyat oyunlarına böylece katılmış oldu. (Oyunların açlışıyla ilgili videoyu izleyin.)

Ateşi'in antik Yunan oyunlarında neden kullanıldığına gelince; Mitolojide tanrılara savaş açan Prometheus adlı karakterin tanrısal düzene karşı çıkması ve bu mücadelenin sonucunda, galip gelerek insanoğluna ateşi armağan etmesine dayanmaktadır. Ateş, bu destanda Yaratıcılığı, bilimi ve uygarlığı temsil etmektedir.

Antik Yunan döneminde, düzenlenen çeşitli spor organizasyonlarına insanlar Olimpia (Olimpiyat adının nereden geldiğini açıklamaya gerek kalmadı.) kentiden yakılan bu ateş ile davet edilmekteydi. Bu ateş, bir meşale ile tüm Antik Yunan şehirlerinde gezdirilir, böylece insanların bu organizasyondan haberdar olmaları sağlanırdı.

Olimpiyat oyunlarını propagandaya dönüştürmenin sevinci
açılışta Hitlerin yüzüne yansımış.

Bu sembolik gelenek, Naziler tarafından modern Dünya'ya uyarlanmış ve 1936 olimpiyatlarının açılışında muteşem bir gösteriye dönüştürülerek olimpiyat oyunlarının içerisine katılmıştır. O yıl, 3075 Km. ve 9 farklı ülkede dolaştırılan bu ateş maalesef, 4 yıl sonra dolaştırıldığı ülkelere (Çekoslavakya, Polonya, Avusturya, İtalya vd.) "Barış, Kardeşlik ve dostluk getirmemiş tam tersine kan, acı, ve öfke getirmiştir. Yukarıda ironi olarak bahsettiğim bu durumu böylece biraz daha açıklamış olduk.

Nazilerin 2.Dünya savaşını başlatmaları ve ardından kaybederek tarih sahnesinden çekilmesinden sonra olimpiyatlar yeniden yapılmaya başlanmıştır. Ancak Nazilerin oyunlara armağanı olan bu simge, daha sonrada kullanılmaya devam edilmiştir.

Günümüzde bu dev organizasyonunun daha çok tanıtım faaliyetlerinin yapılması için olimpiyat ateşi simgesi kullanılmayada devam etmektedir.

Londra olimpiyatlarına, az bir süre kala hazırladığım bu yazı, oyunların en önemli ritüllerinden biri olan Olimpia ateşinin kısaca tarihçesini ve kökenini açıklamaya çalışmıştır.

Umarım, temelinde dostluk, kardeşilik ve barış olan bu simge tüm Dünya'ya sadece simgesel anlamda değil, gerçek anlamda bu değerleri kazandırır.